به گزارش صبح الوند به نقل از آناج، زمانی نه چندان دور سخن از تنش زدایی راندند و روزگاری نیز بر طبل گفت و گوی تمدن ها کوفتند اما فرسنگ ها فرهنگ میان آنچه ما می خواستیم و آنچه آنها دوختند، تفاوت بود و امروز عده ای در وانفسای بگیر و ببندهای سیاسی و جناحی چنان فرهنگ را به شوخی گرفته اند که گویی به جدّ، بی سوادی و بی شناسنامگی مردم را باور کرده اند در حالی که مردم ما آگاهند و می پرسند چرا با وجود میلیاردها میلیارد سرمایه گذاری به اسم فرهنگ، هیچ گاه بازگشت سرمایه اتفاق نمی افتد، دردی از دردهای جامعه درمان و نگرانی مرتفع نمی گردد؟ آیا متولیان امر به اهمیت فرهنگ واقف هستند؟ حمایت های اقتصادی موجود از فعالیت های فرهنگی، کفاف رفع نگرانی های فرهنگی را می کند؟

واضح و روشن است که هجمه ی فرهنگی وارد شده از سوی دشمن و استکبار یکی از عوامل بیماری فرهنگ ایران اسلامی است لکن چه شده که نتوانسته ایم آن طور که شایسته است به مقابله با این هجمه ها برخیزیم در حالی که غنی ترین و قوی ترین فرهنگ ها فرهنگ ناب اسلام است. برخی از کارشناسان بر این عقیده اند که وضعیت نابسامان فرهنگ ناشی از نبود پشتوانه اقتصادی است و عده ای نیز اذعان دارند آنچه امروز بدان مبتلا هستیم نتیجه عدم شعور فرهنگی در نهادهای متولی است نه کمبود بودجه. 

در زیر نظرات صاحب نظران عرصه ی فرهنگ را در گفت و گو با آناج می خوانید؛

پاسبان، فعال فرهنگی و مدیر پاتوق کتاب تبریز ضمن تاکید بر اهمیت پشتوانه اقتصادی در فعالیت های فرهنگی گفت: در واقع فرهنگ یک عامل تعیین کننده است که جاپای آن در همه ی امور و حوزه ها دیده می شود و قطعا در همه عرصه ها تاثیر گذار است اما فرهنگ هم به پشتوانه اقتصاد و ثروت شکل می گیرد، ثروت عظیمی که از راه درست به دست آمده باشد. اقتصاد نیز برای اینکه پویا باشد، باید مبنای قوی و غنی فرهنگی داشته باشد.

وی افزود: قطعا فرهنگ مهمتر از اقتصاد است و اگر بخواهیم وارد کار فرهنگی شویم باید ورود کارآمد، مداوم و مدیریت راهبردی داشته باشیم وگرنه در مسیر فعالیت ها دچار یأس و ناامیدی می شویم.

وی خاطرنشان کرد: در مسیر توسعه، فرهنگ به اقتصاد کمک می کند و اقتصاد به عنوان پشتوانه ی فرهنگ مطرح است اما باید الزامات آن برآورده شود؛ برای مثال یکی از الزامات، سرمایه گذاری در امر فرهنگ است که بخشی از آن بر عهده نهاد های حکومتی است.

بین نهادها فهم مشترک و درست از فرهنگ وجود ندارد

این فعال فرهنگی اذعان داشت: متاسفانه بین نهادها فهم مشترک و درست از فرهنگ وجود ندارد؛ به طوری که  تامین سخت افزار و غیره را نیز جزء بودجه فرهنگی تلقی می کنند و مدیر فرهنگی به راحتی بودجه فرهنگی را به اسم فرهنگ هزینه می کند در حالی که اگر خوب بررسی کنیم می بینیم حتی دو درصد آن نیز به معنای واقعی فرهنگ محقق نشده است.

وی با انتقاد از عملکرد مسئولین و متولیان امر بیان داشت: در ایام دهه فجر دستاورد فرهنگی انقلاب را  در سخت افزارهایی مثل جاده سازی، ساختمان و کارخانه خلاصه می کنند در حالی که اگر به بررسی فعالیت های نرم افزاری و محتوایی بپردازیم می بینیم که هیچ عملکردی، هیچ یک از سازمان ها ندارند. به جای ارائه ی گزارشات جاده سازی که از بدیهیات انقلاب هستند باید به احیای اعتقادات دینی مردم که همان هدف اصلی انقلاب بود بپردازیم و گزارش بدهیم که واقعا در این راستا چه کارها کرده ایم. اگر گزارش ها بر این محور باشد، خواهید دید که هیچ مسئولی نمی تواند گزارش عملکرد فرهنگی ارائه کند. برای مثال آقای عبدالعلیزاده در کتاب  "آقای استاندار" از همه چیز گفته الا عملکرد فرهنگی اش! دولت فعلی نیز همین وضعیت را دارد به کل تشکل های مردمی را وانهاده اند درحالی که اگر نقش مردم در فعالیت های فرهنگی بیشتر از دولت نباشد، کمتر هم نیست.

پاسبان ادامه داد: ما در واقعیت های جامعه خود شاهدیم که عده ای از مردم که صاحب فکر و دغدغه هستند، اقدام به فعالیت های فرهنگی در زمینه حجاب، کتاب و خیلی از موضوعات دیگر می کنند اما دولت هیچ حمایتی از آنها نمی کند؛ یک نفر بنابر نیاز جامعه فروشگاه حجاب برپا می کند ولی مسئول ما حتی خبری از آن ندارد! اخیرا چند فروشگاه کتاب در سطح شهر تعطیل شده است اما کسی احساس نگرانی نمی کند ... البته منظور ما از حمایت صرفا حمایت مالی نیست بلکه آنچه بیشتر اهمیت دارد حمایت معنوی و دغدغه و درد داشتن است. به چه علت شهرداری چندین بیلبورد را در اختیار عده ای می گذارد تا برندهای مختلف خود را تبلیغ کنند و مصرف گرایی را رواج بدهند اما به ما که می رسد یک بیلبورد به ما نمی دهند که در راستای امر مهمی چون کتاب اطلاع رسانی بکنیم؟!

هرچه به عنوان فرهنگ اتفاق می افتد بدون سیاست و برنامه ریزی است/گروه های مردمی را به حاشیه رانده اند

وی اظهار کرد: هرچه به عنوان فرهنگ اتفاق می افتد بدون سیاست و برنامه ریزی است و بخش اعظم بودجه های فرهنگی صرف هزینه های جاری می شود. البته بازهم تاکید می کنمصرفا سرمایه گذاری نقدی لازم نیست بلکه سرمایه گذاری معنوی که ناشی از فهم و شعور فرهنگی و دغدغه مندی است، ضرورت دارد که اگر این دغدغه وجود داشته باشد کار به گروه های مردمی سپرده می شود. اما الان گروه های مردمی را به حاشیه رانده اند و هیچ حمایتی از آن ها نمی شود و هنگامی هم که در پیچ خم پروسه های اداری به مشکلی برمی خورند و یا به دلایل مختلفی چون کمبود اعتبار کارشان تعطیل می شود، مسئولین تازه متهمشان می کنند و می گویند چون کارشان کیفیت خوبی نداشت تعطیل شد! در حالی که اگر حمایت های لازم از آنها صورت می گرفت قطعا نتیجه ی خوبی به دست می آوردند. بنابراین سرمایه معنوی مهم تر است.

فرهنگ در جامعه ما صاحب ندارد

مدیر پاتوق کتاب تبریز گفت: متاسفانه فرهنگ در جامعه ما صاحب ندارد و بر اساس برنامه و راهبرد پیش نمی رود، هرکس در گوشه ای به صورت جزیره ای و با سلیقه خود عمل می کند. ما هم دنبال مقصر نیستیم چون معتقدیم مقصر یک فرد یا نهاد خاص نیست بلکه این وضعیت تلخ طی فرایندی اتفاق افتاده است.

وی اضافه کرد: وضعیت اسفناک فرهنگ در همه ی کشور ما جریان دارد اما شهر ما تبریز بیش از سایر قسمت ها بی روح است و نهاد ها و سازمان های متولی صرفا آمار برنامه ها و جشنواره های بیخود را ارائه می کنند و در واقعیت شاهد اقدام و تغییر و تحول خاصی نیستیم.

رهبر شده است بازار یاب فعالان فرهنگی

وی بیان داشت: رهبر انقلاب نگران فرهنگ است و همواره در صحبت هایش به مناسبت های مختلف به این امر اشاره می کنند؛ به نیروهای فرهنگی توصیه می کنند به مسئول فرهنگی مثل وزیر ارشاد تذکر می دهند. ایشان نه تنها تذکر می دهند بلکه راهکار نیز ارائه می کنند. مثلا در زمینه کتاب می فرمایند نمایشگاه کتاب دایر کنید؛ ایشان حمایت معنوی خوبی از حرکات فرهنگی می کنند؛ مثلا مدیران از شهرستان ادب هیچ خبر ندارند اما آقا از آن نام می برند و به عنوان یک حرکت خوب حمایتش می کنند. تا زمانی که ایشان نام از کتاب "لشگر خوبان" نبرده بودند، نه کسی از خانم معصومه سپهری تجلیل می کرد و نه کسی افرادی چون مهدیقلی رضایی را می شناخت. می بینید که رهبر با این سمت شده است: بازاریاب فعالیت های فرهنگی. آن وقت مسئولان و دولتی ها برای فرهنگ چه کار کرده اند؟ از اداره اوقاف بپرسید چقدر وقف فرهنگی دارد و چگونه از ان استفاده می کند؟ ارشاد تا چه حد فرهنگ را مهم جلوه داده و تا به حال از چند هنرمند حمایت کرده تا هنرش را به عرصه ی ظهور برساند؟ شهرداری برای فرهنگ شهر چه کرده؟! از اینها بپرسید به غیر از ساختمان هایی که ساخته اند و جشنواره های بی روح و بیهوده با هزینه های گزاف، آیا حرفی برای گفتن دارند؟! باید به مرام و سنت الگوهای اسلامی توجه کنیم و ببینیم مثلا حضرت زهرا(س) از فدک در چه مسیری استفاده می کرد؟ یا حضرت خدیجه(س) ثروتش را در کدام راه هزینه کرد؟ ... اگر سرمایه به فرهنگ گسیل نمی شود، به این خاطر است که اهمیت فرهنگ نهادینه نشده است، از کارهای فرهنگی حمایت مادی و معنوی صورت نگرفته است. ما نمی گوییم فقط پول بدهند بلکه با اهمیت دادن به فعالیت های فعال فرهنگی و یا از طرقی مثل اصلاح آن، حمایت کنند.

روح الله رشیدی، صاحب نظر و فعال فرهنگی در خصوص ضرورت حمایت اقتصادی دولت ها از فعالیت های فرهنگی گفت: اگر بخواهیم در مورد اقتصاد فرهنگی صحبت کنیم باید در مورد مباحثی حول سه حوزه ی تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمت فرهنگی سخن گفت. درواقع اقتصاد ابزار عینی و مقدورات تحقق نیات فرهنگی است.

اقدامات فرهنگی دولت ویترینی است

وی افزود: همه جای دنیا، حاکمیت ها باید در امور فرهنگی سرمایه گذاری کنند؛ مثلا در زمینه ایجاد زیرساخت ها، وضع مقررات لازم، ارائه تسهیلات و دیگر اقداماتی که از عهده و توان مردم خارج است، ورود می کند. این نوع سرمایه گذاری در نظام جمهوری اسلامی یک تکلیف مهم است؛ چرا که مقصد انقلاب اسلامی تحقق فرهنگ ناب اسلامی است. اما خطری که در این میان وجود دارد این است که سرمایه گذاری های دولتی وجهه ی سوری و تشریفاتی پیدا می کند و به جای تقویت زیربنا به پوسته و روبنا پرداخته می شود. به طوری که هبر در جریان اقدامات فرهنگی دولت دهم و تلاش برای جذب بودجه ی فرهنگی بیشتر فرمودند این سرمایه گذاری ها نباید به سمت اقدامات ویترین و تشریفاتی سوق پیدا کند که متاسفانه اکنون گرفتار همین آسیب هستیم و بخش بزرگی از بودجه های فرهنگی صرف اقدامات روبنایی و ویترینی می شود.

وی بیان داشت: معتقدم تکلیف دولت و حاکمیت در زمینه سرمایه گذاری در امور فرهنگی شرط تام نیست و مجوز تنبلی نیروهای فرهنگی تلقی نمی شود چرا که در پیروزی انقلاب و در جریان انقلاب اسلامی و در مقطع جنگ تحمیلی، کارهای فرهنگی فاخر و خلاقانه زیادی با منابع مردمی صورت می گرفت چون نه دولت امکانات لازم برای سرمایه گذاری در امور فرهنگی را داشت و نه نیروهای انقلابی تمایلی به استفاده از بودجه های دولتی داشتند.

مشکل اصلی ما نبود فهم و شعور فرهنگی است

رشیدی خاطر نشان کرد: متاسفانه امروزه به جای اقتصاد فرهنگی از فرهنگ اقتصادی صحبت می کنند و همه چیز را به اقتصاد وابسته می دانند اما باید بگویم مشکل اصلی ما نبود فهم و شعور فرهنگی است که موجب می شود از اندک بودجه ی موجود نیز در جهت اهداف و آرمان ها استفاده نشود. برای مثال 95 درصد بودجه فیلم و سینما را دولت تامین می کند اما آیا این فیلم ها در راستای آرمانهای انقلاب اسلامی است و آیا هدفی از هدف های اصلی را محقق می کند؟! اگر رهبر نیز می فرمایند نگران فرهنگ هستم به معنی نبود پول و بودجه نیست بلکه به معنی نبود فهم فرهنگی است که بودجه موجود را نیز به قهقرا می برد.

وی ادامه داد: بنابراین تا زمانی که فهم و شعور فرهنگی نداشته باشیم به جایی نخواهیم رسید. از طرف دیگر متاسفانه فعالین فرهنگی مردم را که از عناصر اصلی تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمت فرهنگی هستند، حذف کرده اند و این موجب می شود مردم حتی از کارهای فاخر نیز استقبال نکنند چون در این کارها سلیقه، دغدغه، نیاز و مزاج مردم در نظر گرفته نمی شود و اگر هنگام سرمایه گذاری، بازگشت سرمایه اتفاق نمی افتد به خاطر این است که نیروهای فعال فرهنگی بدون دغدغه عمل می کنند.

این کارشناس اذعان داشت: در این میان مزیت نسبی جمهوری اسلامی ایران، وجود نهادهای مردمی است. خیلی از نهادهای مردمی اقدامات فرهنگی انجام می دهند و معطل بودجه دولتی نیستند. در اوایل انقلاب نیز اقدامات زیادی توسط نهادهای مردمی انجام می گرفت، موثر هم واقع می شد در حالی که هیچ پولی از دولت نمی گرفتند.

بی شک دغدغه و درد فرهنگی داشتن بعد وسیعی از مساله ی فرهنگی جامعه ما را شامل می شود که هر که پر درد تر هشیارتر؛ لکن لاجرم ذهن درگیر مقایسه ی شرایط و موقعیت های اوایل انقلاب و شرایط و پیچیدگی های فعلی می شود که قطعا با وجود پیشرفت ها و تغییرات صورت گرفته نمی توان این دو برهه ی زمانی را یکی دانست چرا که حداقل در گذشته خبری از تکنولوژی های روز، گذر از بروکراسی های اداری و معابر قانونی و نیازهای مالی گزاف نبود؛ آن زمان دولت و مسئولین به واقع خود را محتاج مردم مردم می دانستند و به مهارت و توانایی های مردمی اعتقاد و باور داشتند اما در شرایط فعلی چطور؟ آیا هر دغدغه مندی می تواند بدون پشتوانه اقتصادی دست به اقدام فرهنگی بزند که پاسخ گوی تهدید های نرم دشمن را بدهد؟!    

مسئولین هیچ ارزشی به نیروهای مردمی قائل نیستند

حجت الاسلام شهریاراسداللهی مسئول موسسه وارثان انتظار در این گفت و گو اذعان داشت: به نظر من اصلی ترین خاستگاه کارهای فرهنگی مساجد و تشکل های مردمی هستند که متاسفانه امروزه مسئولین هیچ ارزشی به نیروهای مردمی، مساجد و فعالیت های آنان قائل نیستند و در مسیر فعالیت های آنان نه تنها حمایتی نمی کنند بلکه سنگ اندازی نیز می کنند.

نهادهای دولتی علیرغم بودجه های آنچنانی نیروی کارآمد ندارند

وی گفت: بنابراین مشکل اصلی ما این است که از یک سو ادارات و نهادهای فرهنگی علیرغم برنامه های فرهنگی متعدد و بودجه های آنچنانی، نیروی کارآمد ندارند و از سوی دیگر دولت نیروهای کارآمد مردمی را که نیاز به پشتوانه اقتصادی دارند به حاشیه رانده است. نهادهای فرهنگی وقتی کاری را  شروع می کنند هدف ندارند و نمی دانند مقصودشان چیست؛ لذا برخلاف اجرای خوبشان هیچ خروجی حاصل نمی شود و هیچ تاثیری در جامعه نمی گذارد.

این صاحب نظر ادامه داد: این یک واقعیت است که در امور فرهنگی کشور بازگشت سرمایه اتفاق نمی افتد چرا که مسئولین ما اولا طبق شرایط و نیازهای جامعه و مردم برنامه ریزی نمی کنند؛ دوما برنامه هایی که طراحی می کنند معمولا تقلید از جاهای دیگر است که هرگز بومی سازی نشده اند؛ یعنی برنامه ای را اجرا می کنند که اصلا مطابق با موقعیت جامعه ما نیست و از پیش معلوم است به نتیجه نخواهد رسید.

این تفکر القای خود مسئولین است/امروز بدون حمایت دولت و بدون پشتوانه اقتصادی نمی توان کار فرهنگی خوب انجام داد

اسداللهی افزود: این تفکر که نیروی فرهنگی باید با بودجه یا بدون بودجه باید فعالیت کند، برخواسته ار همین مسئولان است که با این روش کم کاری و تنبلی های خود را تبلیغ می کنند. این درست نیست که ما وضعیت فعلی را با اوایل انقلاب مقایسه کنیم؛ آن موقع انقلاب نوپا بود، بودجه کافی هم در اختیار نداشت، آن موقع حرف از ابزارهای امروزی نبود؛ اکنون هیچ کس نمی تواند بدون صرف هزینه یا بدون اخذ مجوز از نهادهای متعدد یک بنر نصب کند؛ آن موقع این دنگ و فنگ ها را نداشتیم. امروز بدون حمایت دولت و بدون پشتوانه اقتصادی نمی توان کار فرهنگی خوب انجام داد.

آیا مشکل فرهنگ ما با تخم مرغ و نان اسکو حل می شود؟!

وی اظهار کرد: کسی به این سوال پاسخ بدهد که وظیفه ی نهادهایی چون اداره ارشاد یا حوزه فرهنگی هنری شهرداری چیست؟ آیا وظیفه اینها برگزاری جشنواره تخم مرغ است یا تبیین و ترویج فرهنگ انقلابی اسلامی؟ آیا فرهنگ ما تخم مرغ یا نان اسکوست که با هزینه ی بودجه های آنچنانی انجام می گیرد در حالی که هیچ منفعتی هم برای جامعه ما ندارد. آیا جای تاسف ندارد که اقدام فرهنگی مسئولین و نهادهای متولی چاپ کتاب "تاثیر نان اسکو در هشت سال دفاع مقدس" است؟! اینها را مردم می فهمند، مردم به کم کاری و کارهای تبلیغی و ویترینی مسئولان آگاهند.

دولت به مردم بی اعتماد است

با توجه به تضارب آرای صورت گرفته در این گفت و گو، به جرأت می توان ادعا کرد متاسفانه از یک سو مسئولین فاقد شناخت و توان فرهنگی کافی و نیروی کارآمد هستند و از سوی دیگر نسبت به نیروهای مردمی بی اعتمادند و سرمایه های مادی و غیر مادی در اختیارشان قرار نمی دهند در حالی که مردم و جوانان می توانند بهترین میدان داران فرهنگ باشند  که مقام معظم رهبری نیز در یکی از سخنرانی های خود فرمودند: اساس باید تقویت جناح فرهنگی مومن باشد ... بحمدالله جوانهاى مؤمنِ خوبى داریم در عرصه‌ى فرهنگ و هنر ... همه باید قدر جوانان مومن و انقلابی را بدانند، اینها هستند که روز خطر سینه سپر میکنند ...؛ منظور رهبر در این سخن واضح روشن است و قطعا اگر مردم و جوانان عرصه ی فرهنگ از حمایت های مادی و غیر مادی دولت برخوردار باشند بسیار موفق تر عمل خواهند کرد.

گزارش از: نیر حیدری