درعالم واقع روح الامین، جبرئيل بزرگ، فرشته وحی مأمور شد آیاتی از قرآن را براو بخواند و او را به مقام پیامبری مفتخر كند. محمد(ص) در این هنگام 40 ساله بود. تنهایی و توجه خاص او در غار حالتی غریب در او ایجاد می‌نمود حالتی وصف ناشدنی، ترس و ابهام از یک طرف و شعف و سبک بالی از سوی دیگر و به ناگاه در شبی از این لیالی پرقدر فرشته وحی به یکباره بر او نازل شد با این پیام:
«اقرأ باسم ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق . اقرأ وربک الاکرم.الذی علم بالقلم. علم الانسان ما لم یعلم».
بخوان به نام پروردگارت که آفرید .او انسان را از خون بسته آفريد. بخوان به نام پروردگارت که گرامی‌تر و بزرگتر است.
خدایی که نوشتن آفرید به انسان آموخت آنچه را که نمی‌دانست.
بدین ترتیب پیامبر رحمت در سن 40 سالگی برای نجات و سعادت ابناء بشر به مقام نبوت رسید. او آمد تا برای همه آدمیان الگویی نمونه باشد تا رسم چگونه زیستن را به آنان بیاموزد و راه هدایت را به انسان‌ها بنمایاند.

ارکان ایمان از دیدگاه رسول اکرم(ص)
رسول اکرم (ص) فرموده‌اند سخت کوشی یکی از 10 رکن اساسی ایمان است.
پيامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: ايمان در 10 چيز اسـت: شناخت، فرمانبري از خدا، علم، عمل، پاكدامني، سخت‌كوشي، شكيبايي، يقين، خشنودي و تسليم در برابر خدا. هر يك از اين 10 ركن كم شود، رشته ايمان از هم پاشيده مي‌شود.
اخلاق و سيره پيامبر اكرم(ص)
رسول اكرم(ص) كاملترين انسان و بزرگ و سالار تمام پيامبران است.
در عظمت آن حضرت همين بس كه خداوند متعال در قرآن مجيد او را با تعبير «يا ايّها الرّسول» و «يا ايّها النّبى» مورد خطاب قرار مي‌دهد و او را به عنوان انسانى الگو براى تمام جهانيان معرّفى می‌نمايد: «در سيره و سخن پيامبر خدا براى شما الگوى نيكويى است.» او به حقّ داراى اخلاقى كامل و جامعِ تمام فضايل و كمالات انسانى بود.
پیامبر(ص) هميشه جانب عدل و انصاف را رعايت می‌كرد و در تجارت به دروغ و تدلبيس، متوسّل نمي‌شد و هيچگاه در معامله سختگيرى نمي‌كرد و با كسى مجادله و لجاجت نمى‌نمود و كار خود را به گردن ديگرى نمى‌انداخت.
او صدق گفتار و اداى امانت را قوام زندگى مى‌دانست و مى‌فرمود: اين 2 در همه تعاليم پيغمبران تأكيد و تأييد شده است.
در نظر او همه افراد جامعه، موظّف به مقاومت در برابر ستمكاران هستند و نبايد نقش تماشاگر داشته باشند.
انسان برای دستیابی به مدارج بالاتر اخلاقی و تربیتی در زندگی، نیازمند الگو و سرمشقی مطمئن است. مطابق آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان دینی و ائمه معصومین(ع)، نیکوترین و مناسب‌ترین الگو «رسول گرامی اسلام(ص)» است. به یقین، تبعیت از آن حضرت می‌تواند انسان را برای دست‌یابی به حیات طیّبه در رفتارهای فردی و اجتماعی دنیوی و سعادت اخروی رهنمون كند.
براین اساس، برای رسیدن به جایگاهی امن و مطمئن در دنیا و آخرت، بررسی آداب و سیره اخلاقی و تربیتی پیامبر اعظم(ص) و الگوگیری از آن حضرت، لازم و ضروری است.
پیامبر اکرم(ص)؛ شایسته‌ترین الگو
پیامبر اعظم(ص) به دلیل داشتن «خُلقٍ عَظیم[1]» و «رَحمَةٌ لِلعَالَمین[2]»، نمونه و الگوی مکارم اخلاقى براى تمام انسان‌ها در تمام دوران‌ها بوده است. آن حضرت به عنوان بهترین و کامل‌ترین اسوه راستین بشریّت، نسبت به تمام مردم بسیار دلسوز، صمیمی و مهربان بود. در راستای متخلق بودن به اخلاق و کردار کریمانه بود که حضرت در طول 23 سال نبوت توانست، دل‌های گمراه بسیاری را شیفته مکتب اسلام کند.
در بیان عظمت پیامبر اکرم(ص) می‌توان گفت خداوند برای تکریم و تجلیل مقام آن حضرت، در قرآن با لقب‌های بی‌همتایی، مانند؛ «یا ایّها الرَّسول» و «یا ایّها النَّبی»، از ایشان یاد می‌کند.
تربیت در سیره عملی و احادیث پیامبر اکرم(ص)
جذابیت روحانی، عرفانی و معنوی فرستادگان الهی به قدری والاست که امروزه هرگاه اندیشمندان اسلام‌شناس، قطره‌ای از سیره تربیتی و اخلاقی آن بزرگواران را در کام تشنگان راه حقیقت می‌ریزند، آنان را مجذوب ساخته و جویندگان حق و حقیقت را گرد انبیا و اولیا‌ا... جمع می‌كنند.
افزون بر این، محبّت و ارادت به انبیا و اولیای الهی اختصاص به مسلمانان ندارد. در میان سایر ادیان هم، اندیشمندان زیادی هستند که احادیث و روایات فراوانی در زمینه سیره علمی و عملی و فضایل فرستادگان خدا و ائمه اطهار(ع) و بخصوص پیامبر اکرم(ص) را گردآوری، بررسی و انتشار كرده‌اند.
به این لحاظ، در ذیل برخی از خصوصیات و فضائل اخلاقی- عملی و سیره تربیتی پیامبر اکرم(ص)، در چهار حیطه؛ تربیت اخلاق معنوی، تربیت اخلاق فردی، تربیت اخلاق اقتصادی و تربیت اخلاق اجتماعی، بررسی می‌شود:
تربیت اخلاق معنوی
با بررسی دیدگاه پیامبر اکرم(ص)، می‌توان استنباط كرد علاوه بر آموزش آداب و رفتارهای اجتماعی و اخلاقى، باید نسل حاضر و آینده جامعه را با نکات معنوى و تربیت دینى آشنا كرد. این شیوه علاوه بر اینکه نسل جامعه را با مبدأ حقیقى جهان آفرینش مرتبط می‌كند؛ در آنان روحیه اعتماد به نفس و نیروى استقامت و پایدارى در مقابل مشکلات فراوان زندگى نیز ایجاد خواهد کرد.
در ذیل برخی از شاخص‌های تربیت اجتماعی با استناد به سیره نظری و عملی پیامبر اکرم(ص)، بررسی می‌شود.
احسان و کمک به نیازمندان
خدمت به مردم از کاربردی‌ترین شیوه‌های تربیتی برای جذب دل‌ها است؛ چراکه انسان به طور فطری، خود را دلبسته و فریفته کسی می‌داند که به او نیکی کند و یا گره‌ای را از مشکلات زندگی‌اش باز می‌کند. پیامبر اکرم(ص)، در حدیثی گران‌بها، کمک به برادر دینی خود را همردیف با مجاهدان در راه خدا معرفی می‌فرماید: کسی که برای کمک به برادر مؤمن خود اقدام کند، پاداش مجاهدان در راه خدا به او داده خواهد شد. (طوسی، 1414ق، ص481)؛
آن حضرت ارزش و مقام کسی را که نیاز شخص نیازمند را برطرف کند چنین وصف می‌کند: «کسی که برای رفع نیاز برادر مؤمن خود کوشش نماید مانند این است که 9 هزار سال خداوند متعال را عبادت كرده در حالیکه روزها را روزه گرفته و شب‌ها را هم شب زنده داری نموده است» (مجلسی، 1403ق، ج74، ص315).
حسن معاشرت:
حسن معاشرت، برخورد شایسته و خدمت‌رسانی به خلق خدا از سفارشات قرآن کریم، پیامبر گرامی اسلام‌(ص) و پیشوایان معصوم ماست. طبق دستورات دین اسلام مسلمانان باید با هم رفتاری نیکو و ملاطفت‌آمیز داشته باشند و هیچ‌کس حّق ندارد بر اساس معیارهای مادی رفتار خود را با دیگران تنظیم نموده و فقرا را به خاطر فقر و تهی دستی مورد بی‌مهری قرار دهد، بلکه باید با چهره‌‎ای باز و گشاده بر اساس معیارانسانیت و ایمان با دیگران روبه رو شوند و گره از مشکلات هم بگشایند.
رسول گرامی اسلام(ص) در برخورد با همه مردم، طوری رفتار می‌نمود که شخصیت و احترام افراد مراعات شود و کسی تحقیر و یا مورد تمسخر واقع نشود.
در جهان کنونی که اخلاقیات و زندگی اخلاقی در اثر متزلزل شدن نظام‌های ارزشی و سست شدن مبانی مقدسات مورد تهدید قرار گرفته، با ثبات‌ترین عقاید دینی از وی گرفته شده، اندیشه‌های مکانیکی و عاریتی جایگزین آن شده و انسان با آشفتگی‌های گوناگون درونی و بیرونی مواجه شده که مهم‌تر از همه بحران معرفت دینی است.
به همین سبب، انسان امروز در رویارویی با نعمت‌های دنیوی راه افراط و تفریط را پیشه خود ساخته و حداکثر تلاش خود را براي جمع‌آوری مادیات دنیوی، صرف کرده و تقوا، ساده زیستی، قناعت، صداقت و... را در زندگی خود کمرنگ كرده است. توجه در ابعاد مادی زندگی غالب بر توجه در عناصر معنویات شده است.
انبیاء الهی، بخصوص؛ رسول گرامی اسلام(ص)، بهترین شیوه‌های تربیتی را فرا روی پیروان خود قرار داده است. زندگی متعالی آنان می‌تواند به عنوان موفق‌ترین الگوهای تربیتی در طول تاریخ بشر مطرح شود.
با بررسی انجام شده، مشخص گردید، الگوی اخلاقی- تربیتی پیامبر اکرم(ص)، به دلیل وجود دو شاخصه؛ یکی در شخص پیامبر اکرم(ص)؛ و دیگری در شریعت و آیینی که آن حضرت از سوی خداوند برای هدایت بشریت آورده است، مناسب‌ترین و نیکوترین الگوی تربیتی است.
مطابق بررسی‌های انجام شده، زندگانی گهربار پیامبر اکرم(ص)، سرشار از معنویت، صفا، عاطفه و مهرورزی بوده است. در بعد اخلاق و آداب زندگانی فردی- معنوی؛ آن حضرت نمونه کامل انسانی از لحاظ ایمان، تقوی، پرهیزکاری، قناعت، نیکوکاری، نیک خلقی، جوانمردی و مردانگی، عنصر گذشت و فداکاری و... است. در بعد اخلاق و آداب زندگانی اجتماعی؛ آن پیامبر بزرگوار، الگوی مردم‌داری و مردم‌سالاری، دستگیر نیازمندان، مرحم درد دردمندان و بی‌کسان، پرچمدار حقوق بشر در جامعه و... است. در این راستا، ما به عنوان رهروان راه رسول گرامی اسلام(ص)، تنها به استفاده از کتب و نوشته‌ها بسنده نکنیم.
باید در کاربردی ساختن این فضیلت‌های اخلاقی در خود و همچنین شیوع دادن آن در سطح جامعه از طریق تدارک آموزش‌های لازم از طریق؛ آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها، کانون‌های فرهنگی و آموزشی، آموزش از طریق رسانه‌های دسته جمعی از قبیل: رادیو، تلویزیون، روزنامه‌ها، مجلات و... تلاش کنیم تا معارف و سیره اخلاق و آداب نبوی در سطح جامعه فراگیر شود.
منبع: «بحارالانوار جلد28 صفحه 175»