به گزارش صبح الوند، فرهاد نظریان سامانی در یادداشتی نوشت:
نیکلا ماکیاولی که بنیاد نظریه ماکیاولیسم را پیرامون روش و هدف در سیاست قرار داده در کتاب شهریار خود، هدف عمل سیاسی را دستیابی به قدرت می‌داند و بنابراین، آن را محدود به هیچ حکم اخلاقی نمی‌داند و در نتیجه به کار بردن هر وسیله‌ای را در سیاست برای پیشبرد اهداف مجاز می‌شمارد و بدین گونه سیاست را به کلی از اخلاق جدا می‌داند.
ماکیاولی معتقد است، زمامدار اگر بخواهد باقی بماند و موفق باشد نباید از شرارت و اعمال خشونت آمیز بترسد. زیرا بدون شرارت، حفظ دولت ممکن نیست. حکومت برای نیل به قدرت، ازدیاد و حفظ و بقای آن مجاز است به هر عملی از قبیل کشتار، خیانت، ترور، تقلب و. . . دست بزند و هرگونه شیوه‌ای حتی منافی اخلاق و شرف و عدالت برای رسیدن به هدفش روا می‌دارد. این مکتب بر این باور است که رجل سیاسی باید کاملاً واقع‌بین و مادی و جدّی باشد، آنگونه سخت‌گیر باشد که اگر تکالیف دینی، اخلاقی و احساسات سد راه او شود؛ از آنها صرف‌نظر کند و هدفی جز رسیدن به مقصود نداشته باشد. ماکیاول مکتبی را بنیان گذاشت و خود در این مکتب سیاسی، مظهر یک سیاستمدار حسابگر و حیله بازی شناخته شد که فلسفه‌اش این است: «هدف وسیله را توجیه می‌کند.»
این مکتب و اجزای آن نخستین بار در کتاب «‌شهریار‌» به دست ماکیاولی به رشته تحریر درآمد. بحث اساسی «شهریار» این است که هر عملی که برای بهبود وضع کشور انجام می‌گیرد، قابل توجیه است و موازین اخلاقی حیات اجتماعی و زندگی خصوصی با هم متفاوت است. طبق این نظریه، سیاستمدار یا مملکت‌دار می‌تواند برای منافع عمومی دست به هرگونه اقدام شدید و غیرعادلانه‌ای بزند و به هرگونه حیله و فریبی متوسل شود که این امور در زندگی شخصی نه تنها نفرت‌انگیز، بلکه جرم شمرده می‌شود.
رئیس‌جمهور در نطقی در جمع روسای دانشگاه‌ها و معاونان و مسئولان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با چرخشی 180 درجه‌ای از مواضع قبلی خود که بارها منتقدین را ستایش و نقد دولت توسط آنها را امری پسندیده خطاب می‌کردند، منتقدین به اقدامات اخیر دولت همچون توافقنامه ژنو را عده‌ای بی‌سواد خطاب کرده و از حضار در همایش خواستار ورود به این مقوله شده است.
این قضیه که شاید به گونه‌ای از جاده اخلاق و انصاف خارج شده است امروز به تنهایی می‌تواند دلهره رسوخ نگاه ماکیاولیستی را در دل تمام دلسوزان دولت ایجاد کند. امروز اگر در رسیدن به اهدافی که به زعم دولتی‌ها برای کشور سودمند است، بخواهیم از هر شیوه‌ای درصدد توجیه آن برآییم و در این راه انتقادی هم باشد آن را با شیوه‌های خارج از اعتدال پاسخگو باشیم، اگر نگوییم ماکیاولیسم محض ولی شبیه‌ترین نگاه به آن خواهد بود. دستگیری مدیر مسئولان روزنامه‌هایی که صرفاً از روی دلسوزی انتقاد می‌کنند یا حتی بستن برخی روزنامه‌ها لااقل در دولتی که شعار اعتدال و استقبال از منتقدین را با خود یدک می‌کشد، پسندیده نخواهد بود.
نمونه دیگری که ذهن نگارنده را به رسوخ دیدگاه مذموم ماکیاولیستی در دولت سوق می‌دهد، توزیع سبد کالا است. شاید به زعم عده‌ای این سبد کالا از روی بی‌تدبیری انجام شده و به گونه‌ای امروز تبدیل به پاشنه آشیل دولت گشته است. ولی این امر تحلیل دیگری نیز به خود می‌پذیرد و آن این است که پیرو سیاست «هدف وسیله را توجیه می‌کند» امروز با به نمایش گذاشتن صف‌های طولانی مردم برای گرفتن سبد کالا آن هم در زمستان سرد و برفی که یادآور سال‌های اولیه انقلاب و نمایشی از چهره فقیرانه ملت می‌باشد، شاید موضوع ابزاری برای توجیه تمام منتقدینی خواهد شد که امروز از توافقنامه ژنو انتقاد می‌کنند.

درباره این موضوع این را باید گفت که اولاً زیر سؤال بردن کرامت مردم و حقیر کردن ملت به خاطر توجیه اقدامات کار ناشایستی است و در ثانی اگر این منظور در کنه این قضیه باشد، خبر از بی‌اطلاعی دولتمردان نسبت به فرهنگ ملت دارد، چراکه سیستم کوپنیسم‌ یک امر خاطره‌انگیز است و ریشه در فرهنگ سنتی مردم دارد. در هر صورت شاید نگاه ظاهری با نگاه عمیق به قضیه تفاوت زیادی داشته باشد و شلختگی در توزیع این کالا را به پای بی‌تدبیری گذاشت، ولی به گونه‌ای به نظر می‌رسد که در پشت پرده حکایتی دیگر نهفته باشد.

در هر صورت اینها کاملاً به ضرر منافع نظام تمام می‌شود و شاید کدها و آدرس‌های غلطی باشد که به نظام خصم (امریکا) می‌دهیم و دولتمردان با هوشیاری تمام مراقب موضع‌گیری‌ها و اقدامات خود باشند. در بحبوحه مذاکرات ژنو خبر اشتباه خالی بودن خزانه در صحن علنی مجلس گفته می‌شود و هرچند همین مورد در توجیه اهداف باشد، ولی در نگاه عمیق باعث خالی شدن دستان فرزندان این مرز و بوم در مذاکرات هسته‌ای شد و کشورهای خصم با گرفتن این آدرس غلط، درصدد تحمیل خواسته‌های خود شدند. به هر حال دوری جستن از نگاهی که تشابه زیادی به نگاه ماکیاولیستی دارد، یک امر موکد برای دولت است چرا که از بار آن «صداقتی» که بارها از طرف دولتمردان به مردم وعده داده شده است، می‌کاهد.