به گزارش صبح الوند، بيماري كم خوني ناشي از فقر آهن يك نوع متداول از كم خوني يا همان آنمي است كه به سادگي درمان مي شود. اين عارضه زماني رخ مي دهد كه ميزان گلبول هاي قرمز خون از حالت عادي كمتر شود. همچنين آنمي مي تواند در كاهش هموگلوبين خون ايجاد شود. هموگلوبين، پروتئيني سرشار از آهن است كه اكسيژن را از شش ها به اندام هاي مختلف بدن منتقل و دي اكسيد كربن را خارج مي كند. كم خوني ناشي از فقر آهن، معمولاً به تدريج و زماني اتفاق مي افتد كه بدن آهن كافي براي ساختن گلبول هاي قرمز سالم را در دست نداشته باشد. در اين شرايط، بدن براي ساختن گلبول هاي قرمز از ذخيره آهن خود استفاده مي كند و اين امر موجب تمام شدن ذخيره آهن مي شود پس از آن، بدن گلبول قرمز كمتري مي سازد و هموگلوبين اين سلول ها از حالت نرمال كمتر خواهد بود. به اين ترتيب كم خوني ناشي از فقر آهن ايجاد مي شود.

عوامل موثر بر فقر آهن

از دست دادن خون:

زماني كه خون از دست مي دهيد، در واقع آهن از دست مي دهيد. چنانچه بدن شما ذخيره آهن كمي داشته باشد و نتواند خون از دست رفته را جبران كند، دچار كم خوني خواهيد شد. در خانم ها، دوره هاي عادت ماهيانه سنگين و فيبروئيد همراه با خونريزي، مي تواند موجب كم خوني شود. همچنتين از دست دادن خون در هنگام زايمان نيز مي تواند دليل ديگر كم خوني باشد. خونريزي هاي داخلي هم موجب آنمي مي شوند. اين نو از خونريزي ها هميشه به صورت آشكار بروز نمي كنند و ممكن است به آهستگي رخ دهند. دليل بعضي از خونريزي هاي داخلي ممكن است زخم هاي داخلي، پوليپ روده يا سرطان روده، استفاده مداوم از قرص هاي آسپيرين يا برخي از مسكن ها نظير داروهاي ضدالتهاب غير استروئيدي (ايبوپروفن و ناپروكسن) و خونريزي مجاري ادراري باشد. زخم هاي شديد و جراحي نيز مي تواند موجب كم خوني شود.

رژيم غذايي بد:

بهترين منابع آهن، گوشت قرمز، ماكيان، ماهي و غذاهاي فراوري شده با آهن هستند. چنانچه اين غذاها را مصرف نمي كنيد و مكمل آهن هم نمي خوريد، در معرض كم خوني ناشي از فقر آهن هستيد. يك رژيم گياهي درست هم مي تواند نياز بدن به آهن را تامين كند؛ چنانچه غذاهاي مناسبي را انتخاب كنيد. در بعضي از دوره هاي خاص مانند بارداري يا دوران كودكي، چون بدن در حال رشد است به دست آوردن مقدار آهن مورد نياز بدن از راه رژيم غذايي، امكان پذير نيست و بهتر است با مشاوره پزشك، مكمل آهن مصرف شود.

ناتواني در جذب آهن مورد نياز:

حتي اگر مقدار آهن رژيم غذايي شما مناسب باشد، ممكن است بدن قادر به جذب آن نباشد. اين مسئله زماني رخ مي دهد كه فرد جراحي روده انجام داده باشد يا به بيماري روده مبتلا باشد. همچنين داروهايي كه اسيد معده را كاهش مي دهند، مي توانند در جذب آهن مزاحمت ايجاد كنند.

خطر فقر آهن در چه كساني بيشتر است؟

نوزادان، كودكان و نوجوانان: نوزادان و كودكان به آهن زيادي نياز دارند. زيرا در حال رشد هستند. ذخيره آهن نوزادان در ۴ تا ۶ ماه اول پس از تولدشان تمام مي شود و نوزاداني كه زودتر به دنيا مي آيند يا وزن كمي دارند، بيشتر در معرض خطر هستند. احتمال فقر آهن در كودكاني كه زياد شير گاو مي نوشند نيز بالاست. زيرا شير را جايگزين غذاهاي ديگري در رژيم غذايي شان مي كنند.

زنان: زنان باردار به دليل جنين در حال رشد، به آهن بيشتري نياز دارند و بنابراين احتمال فقر آهن در اين افراد بيشتر است. همچنين زناني كه دچار خونريزي هاي شديد ماهيانه هستند، در معرض كم خوني قرار دارند.

افراد ديگري كه در خطر فقر آهن قرار دارند، عبارتند از: بيماران دياليزي، افرادي كه دچار بيماري هاي روده هستند يا برخي داروها نظير آسپرين را مصرف مي كنند.

نشانه هاي كم خون و كم خوني ناشي از فقر آهن

در فقر آهن جزئي نشانه اي بروز نمي كند. اما زماني كه علائم بروز كرد، كم خوني مي تواند در مراحل متوسط تا شديد دسته بندي شود. نشانه هاي همه انواع كم خوني تقريباً مشترك هستند. متداول ترين آنها خستگي است كه در نتيجه كاهش اكسيژن مورد نياز در اندام هاي بدن، ايجاد مي شود. كم خوني همچنين موجب كوتاهي نفس، گيجي، سردرد، سردي دست ها و پاها، رنگ پريدگي و درد سينه مي شود. نشانه هاي كم خوني در نوزادان و كودكان، بي اشتهايي، رشد كم و تغييرات رفتاري است.

اما نشانه هاي كم خوني ناشي از فقر آهن عبارتند از: ناخن هاي شكننده و آسيب پذير، تورم و سوزش زبان، خشكي اطراف دهان، بزرگ شدن طحال و عفونت مداوم. افرادي كه دچار فقر آهن هستند، ممكن است تمايل زيادي براي خوردن مواد غير غذايي مانند يخ، خاك، رنگ يا نشاسته داشته باشند. برخي افراد دچار سندرم «پاي خستگي ناپذير» مي شوند. در اين حالت بي وقفه پاهاي خود را تكان مي دهند. زيرا حس عجيب و نامطبوعي در پاهاي خود دارند. اين افراد معمولاً دچار مشكلات خواب هم هستند.

روش جلوگيري از بروز كم خوني

داشتن رژيم غذايي درست و متعادل كه در آن مواد غذايي سرشار از آهن وجود داشته باشد، مي تواند از كم خوني جلوگيري كند. چنانچه رژيم غذايي شما به گونه اي است كه نمي توانيد مقدار آهن مورد نياز بدن را از آن به دست آوريد، با مشورت پزشك مكمل آهن مصرف كنيد. نوزادان، كودكان و زنان، افرادي هستند كه در معرض كم خوني قرار دارند. بنابراين بهتر است با مشاوره پزشك و انجام آزمايش هاي لازم از بروز فقر آهن جلوگيري كنيد.

روش هاي تشخيص فقر آهن

پزشك معمولاً فقر آهن را با بررسي موارد زير تشخيص مي دهد:

سابقه پزشكي:

پزشك پرسش هايي در مورد نشانه هاي كم خوني و فقر آهن در گذشته، از بيمار مي پرسد. ممكن است در مورد رژيم غذايي و مصرف برخي داروها يا اينكه باردار هستيد يا خير هم سوالاتي بپرسد.

معاينه فيزيكي:

پزشك، رنگ پوست و لثه و ناخن هاي بيمار را بررسي مي كند. به ضربان قلب فرد گوش مي دهد تا ببيند فرد دچار تپش قلب يا بي نظمي ضربان قلب هست يا خير. ريه ها و تنفس بيمار را چك مي كنتد. با معاينه شكم، اندازه كبد و طحال را بررسي مي كند و ممكن است براي يافتن اثري از خونريزي داخلي، دستور آندوسكوپي يا كولونوسكوپي دهد.

آزمايش خون:

CBC آزمايشي است كه در آن ميزان بخش هاي مختلف تشكيل دهنده خون مانند گلبول قرمز، هموگلوبين، گلبول سفيد و... اندازه گيري مي شود. نتيجه اين آزمايش مشخص مي كند كه بيمار به كم خوني مبتلا است يا خير.

زماني كه پزشك دليل كم خوني و شدت آن را متوجه شد، درمان مناسب را شروع مي كند. فقر آهن جزئي يا متوسط، نشانه اي ندارد. به همين دليل معمولاً پزشك زماني كه براي مشكلات ديگر فرد، آزمايش تشخيصي مي نويسد، متوجه آن مي شود.

روش هاي درمان كم خوني ناشي از فقر آهن

روش درمان اين بيماري به عامل بيماري و شدت آن بستگي دارد. اين روش ها عبارتند از:

تغيير در رژيم غذايي و مصرف مكمل:

مكمل آهن به بيمار كمك مي كند تا در كمترين زمان ممكن ميزان آهن بدن را افزايش دهد. مكمل آهن در مدت چند ماه، سطح آهن بدن را به ميزان مطلوب مي رساند. اين مكمل ها به صورت قرص هستند و براي كودكان به صورت قطره تجويز مي شوند. توجه داشته باشيد كه مصرف زياد اين مكمل خطرناك است. بنابراين حتماً طبق دستور پزشك مصرف كنيد. همچنين فرد با تغيير رژيم غذايي و مصرف غذاهاي سرشار از آهن مي تواند به افزايش ميزان آهن بدن كمك كند. غذاهايي مانند نخود، سير، عدس، لوبياهاي قرمز و سفيد، دانه سويا، ميوه هاي خشك مانند زردآلو و كشمش، سبزيجاتي مانند اسفناج و سبزيجاتي با برگ هاي سبز تيره و آب ميوه تازه، منابع مناسبي از آهن هستند. ويتامين C هم به جذب آن كمك مي كند. مركبات و سبزيجاتي مانند كلم بروكلي، كلم برگ، گوجه، سيب زميني و اسفناج، سرشار از ويتامين C است.

جلوگيري از خونريزي:

چنانچه فرد دچار بيماري روده باشد و خونريزي موجب از دست دادن اهن شده باشد، بسته به تشخيص پزشك با جراحي يا دارو، درمان انجام مي شود. معمولاً پزشكان براي زناني هم كه دچار خونريزي هاي شديد ماهيانه هستند، قرص هاي ضدبارداري تجويز مي كنند تا شرايط را كنترل كنند و خونريزي را كاهش دهند.

تزريق خون:

چنانچه كمبود آهن بسيار شديد باشد، پزشك تزريق خون را تجويز مي كند. با وجود آنكه اين روش مشكل كم خوني را به سرعت از بين مي برد، كاملاً موقتي است و پزشك بايد به دنبال دليل بروز كم خوني باشد.