علي جهانپور؛ نويسنده و پژوهشگر پيشكسوت همدانی، متولد 1315 و معلم بازنشسته آموزش و پرورش است که 47 سال سابقه تدریس در مدارس مختلف این شهر را دارد.

«شکوه الوند»، «باغبان عرفان»، «از تبار پهلوانان»، «همدان دروازه تاریخ»، «الوند کوه»، «ماوشان»، «تجربه» و «قافیه اندیشان» از جمله کتاب‌هایی است که تاکنون از این نویسنده منتشر شده و از دیگر آثار وی می‌توان به تألیف بیش از 50 مقاله پژوهشی در نشریات مختلف و همکاری با صدا و سیما در زمینه تهیه برنامه‌های مستند تاریخی و ادبی اشاره کرد. وی اگر چه سال هاست که از اداره آموزش و پرورش بازنشسته شده است اما به گفته خودش در این مدت همچنان با انرژی و با طراوت نسبت به انجام امور پژوهشی خود پرداخته و حتی فرصت مناسبی را برای جمع بندی و انتشار تالیفات خودبدست آورده و گاهگاهی هم در جلسات انجمن های ادبی همدان شرکت می‌کند.

*بیشتر اثارم از طریق معاشرت و صحبت با مردم حاصل شده است

این پژوهشگر و محقق خوش صحبت همدانی در گفت‌وگو با ما در ابتدا در خصوص حال و هوای این روزهای خود اظهارکرد: صبح‌ها تماماَ مشغول کار هستم و برخی از کارهای بنده به فعالیت در انجمن‌های ادبی مربوط می‌شود که معمولاَ عصرها هم در جلسات آنان حضور دارم و البته برخی شب‌ها هم که بی‌خوابی دارم، به کار می‌پردازم.  

وی با بیان اینکه تخصص ام آموزش ابتدائی است اما از ابتدا به ادبیات فارسی و تاریخ علاقمند بودم بنابراین نخستین کار پژوهشی‌اش به سال‌های خیلی دور و یادداشت‌هایی که از الوند برمی‌داشته است، برمی‌گردد؛گفت: چون به کوه علاقمند بودم، از دوره نوجوانی بروی گیاهان، سنگ‌ها، جانداران،آثار معادن سنگی و غیره مطالعه کرده و یافته‌هایم را بروی کارت‌هایی یادداشت و نگهداری می‌کردم تا اینکه بعد از بازنشستگی (سال 73) فرصت لازم برای جمع‌بندی این اطلاعات فراهم شد و در سال 75 هم کتاب شکوه الوند چاپ شد.

جهان‌پور ادامه داد: البته بخشی از فعالیت‌های بنده درگذشته مربوط می‌شود به همکاری با صدا وسیمای مرکز همدان که حدود 20 سال با آنها در زمینه تهیه و تولید برنامه‌های مختلفی در حوزه مطالعه، نقد و بررسی طبیعت استان و شهرستان‌ها  همکاری داشتم و البته چند جلد از کتاب‌هایم هم در واقع خروجی همین برنامه‌ها  و اطلاعاتی بود که در طبیعت به آنها دسترسی بیشتری داشتیم.

این همدان‌شناس برجسته با اشاره به روش کسب اطلاعات و منابع مورد نیاز خود برای تالیفاتش، ادامه داد: بیشتر آثارم حالت گردش‌پژوهی داشته و از طریق معاشرت و صحبت با مردم حاصل شده است، بطوریکه برای نوشتن "شکوه الوند" بیش از 20 سال  رشته کوه الوند در استان همدان را قدم به قدم رفتم، دیدم و عکس گرفتم و برخی اطلاعات را هم از کتب و منابع دیگر و یا از طریق راهنمایی‌های برخی از دوستان کسب کردم و اگر چه برخی هم از روش کتاب پژوهی استفاده می‌کنند - که کار زیبایی هم هست - روش کار بعضی هم مثل بنده، تلفیقی از روش‌های مختلف است.

وی تاکید کرد: از طرفی دیگر برای نوشتن کافی است تا حرکتی در اجتماع صورت گیرد، لذا وقتی کتابی منتشر می‎شود، به دنبال ان اتفاقاتی هم رخ می‌دهد. به عنوان مثال پس از اینکه تابستان گذشته کتاب" از تبار پهلوانان" رونمایی و منتشر شد، بیش از 20 نامه، از طرف بازماندگان قهرمانان و پهلوانانی که به دلایلی ( از جمله عدم اطلاع بنده) اسامی آنها در این کتاب جامانده بود، به دستم رسید. (حتی برخی از آنها شاکی هم بودند) لذا از بازماندگان و خانواده‌های این عزیزان نیز اسناد، مدارک و منابع جدیدی جمع آوری شد تا انشالله در جلد دوم  این کتاب منتشر شوند.

جهان پور با تاکید براینکه محقق باید تیزهوش بوده و چشم تیزبینی داشته باشد، اظهارکرد: پژوهنده حتی از گفت‌و‌گوی بین دو نفر می‌تواند، سوژه خود را پیدا و با سرنخ های کسب شده به دنبال کشف اسرار و موضوعات مورد نظر برود.

وی که دارای یک دختر و سه فرزند پسر است با بیان اینکه باید انرژی و حمایت لازم از جوانان انجام و با بها داده به آنها، فضای کار برایشان مهیا شود، ادامه داد: در نسل جدید و در بین جوانان ما استعدادهای بسیار مناسب و پتانسیل هایی قوی وجود دارد که باید به آنها بهای لازم داده شود.

وی افزود: جوانان باید ساخته شوند و این ساخته شدن بر عهده مطبوعات است لذا مطبوعات به شرطی که علمی و با تحقیق بروی افراد فعالیت کنند، می‌توان امید داشت که کارهای خیلی مفیدی انجام شود.

*« قافیه اندیشان» آخرین تالیف چاپ شده علی جهان‌پور است

بخش دوم گفت و‌گوی ما با استاد جهان پور در مورد برخی از آثار و تالیفات این نویسنده خوش ذوق  بود که وی به بیانه تاریخچه و پیشینه  هر یک از آنان پرداخت که در ادامه مختصری از آن ارائه می‌گردد.

« قافیه اندیشان» آخرین تالیف چاپ شده علی جهان‌پور است که در بهار سال 96 چاپ و روانه بازار شد؛ وی در این خصوص اظهارکرد: «سال‌های پیش از طریق یکی از افرادی که در انجمن‌های ادبی شرکت می‌کرد، دفترچه‌ای به دستم رسید که از پدرش به وی رسیده بود. ایشان « فخر‌الدین مدنی» فرزند مرحوم «صفاء الحق همدانی» شاعر بزرگ همدان بودند که متاسفانه پارسال به دیار حق شتافتند. این دفترچه مربوط به سال 1303 و بروی آن هم نوشته شده بود « انجمن ادبی دانش» که پس از بررسی اولیه متوجه شدم که این انجمن در واقع اولین انجمن ادبی رسمی در همدان است که توسط افرادی بنام آزاد، قوام و نصری (رئیس آموزش و پرورش وقت) بنیانگذاری شده است. البته قبل از آنها هم انجمن‌هایی بصورت غیررسمی وجود داشته که محل تجمع و جلسات آنان بیشتر در منازل افراد بوده است.  

این پژوهشگر ادامه داد: در این انجمن شعرا هفته‌ای یک جلسه و در روزهای سه‌شنبه دورهم جمع شده و هدف و روش کار هم بر این بوده که با تمرین و ممارست، شعرا را تربیت کنند. بطوری‌که هر هفته یک بیت شعر به‌عنوان سرمشق به اعضا داده می‌شده تا اعضا برای جلسه بعد با استفاده از آن، غزل بسازند.

وی افزود: حدود 250 غزل با شعرای مشخص و معلوم در این دفتر وجود داشت و در کتاب "قافیه اندیشان" در یک قسمت شعرهای اصلاح و تایپ شده در قسمت بعد هم سند اصلی و خود شعر منتشر شده است. اشعاری در این دفتر ثبت شده بود که برخی از آنها حتی در دیوان چاپ شده شعرای این انجمن وجود نداشت، لذا بعضاَ خانواده‌های آنها هم از این سروده‌ها مطلع نبودند و پس از چاپ کتاب، این اشعار در اختیار آنها قرار گرفت.»

این نویسنده پیشکسوت همدان ادامه داد: « اما در ادامه نیاز بود که در تاریخچه انجمن‌های ادبی همدان بیشتر تحقیق کنم و در این راه به مواردی رسیدم که در نوع خود بسیار جالب بود. از جمله اینکه این انجمن‌ها در شب‌های جمعه و در محل آرامگاه باباطاهر و یا اینکه در خانه‌ها تشکیل شده و پس از آن هم چند قهوه‌خانه محل تجمیع شاعران، نویسندگان و ادیبان همدان بوده است.

استاد ادامه داد: از جمله این قهوه‌خانه‌ها که نقش بسیار مهم و تاثیرگذاری در ترویج فعایت‌های انجمن‌های ادبی آن زمان داشت، می‌توان به قهوه‌خانه " ادیب" یا "ادب " که در محل بازار و در نزدیکی مسجد پیغمبر وجود داشته و یا قهوه‌خانه‌ای که در محله کولانج بوده اشاره کرد که در حال حاضر ساختمان‌های آنها تخریب شده‌اند. تااینکه در دوره مشروطیت، " قوام همدانی" مجمعی سیاسی اجتماعی بنام " اتحاد" ، که بیشتر هم بصورت حزب فعالیت می‌کرده‌اند- تشکیل می‌دهد. لذا انجمن "دانش" در حقیقت ادامه این مجمع است، با این تفاوت که با تغییر اسم صرفاَ هم به ادبیات می‌پردازند.»

وی با بیان اینکه یکی از کارهای جالب در قهوه‌خانه ادیب سخنوری بوده است، افزود: «"سخنوری" یک حرکت ادبی است که در گذشته و بخصوص در دوره قاجار در ایران رواج داشته است. به‌عنوان مثال فردی از شهرهای دیگر از جمله اصفهان، تهران و ... با مراجعه به همدان برای مقابله ادبی خود سخنور می‌طلبیده است که این گفت‌وگو و مباحثِ در قهوه‌خانه و بصورت شعر بوده است.

جهان‌پور با اشاره به اینکه آخرین سخنور همدان "مفتون همدانی" است که در همین محل با چند نفر به سخنوری می‌پرداخته است، هر زمان که شاعری مدعی سخنوری از شهرهای دیگر به همدان می‌آمده است، قهوه‌خانه ادیب محل گفتگو و سخنوری وی با طرف همدانی بوده است.

وی ادامه داد: در این برنامه تمامی مباحث علمی، ادبی، اجتماعی و غیره همگی در قالب شعر و فی‌البداهه و در حضور داوران انجام شده و در نهایت نفر برتر انتخاب و جوایزی هم اهدا می‌شده است.

نویسنده کتاب ماوشان با تاکید براینکه انجمن دانش چند امتیاز داشته و در سطح کشور شناخته شده بوده است، گفت: مفتون همدانی، پیدای همدانی، مهین همدانی و... ابراهیم صفایی ملایری (استاد تاریخ و رئیس خانه تاریخ ایران) که خود در این انجمن حضور داشته و در تالیفات خویش به تشریح یکی از جلساتی که این انجمن حضور داشته است، به طرز دلنشینی پرداخته است حتی میهمانان بزرگ و زیادی از سراسر کشور در جلسات این انجن حضور داشته و به شعرخوانی و تبادل اطلاعات می‌پرداختند از جمله"عارف قزوینی" که در همدان بوده، گاهی به این جلسات دعوت و حضور داشته است همچنین روزنامه ای بنام الوند داشته‌اند که گاهی هم چاپ شده و برخی از اشعار آنان هم در مجله یغما تهران به‌ چاپ رسیده است.

کتاب دیگر این نویسنده خوش ذوق « همدان دروازه تاریخ» است که در واقع مجموعه مناظر دیدنی همدان در آن جمع و حدود ده پیش سال جلد اول آن چاپ شده است اما در این مدت ( فاصله ده ساله) برخی مناظر و اماکن تازه تاسیس در سطح استان هم بتازگی به این کتاب اضاف شده و در قالب چاپ دوم طی ماه‌های آینده به بازار خواهد آمد.

البته ایشان کتاب دیگری را هم با عنوان « باورینه‌ها» در دست چاپ دارد که مراحل تالیف آن به پایان رسیده است و در این کتاب تمام مسائل فرهنگ عامه مردم همدان، که از سالیان دور در بین مردم رواج داشته‌اند، جمع آوری شده که این کتاب هم بزودی توسط حوزه هنری منتشر می‌گردد.

این محقق پیشکسوت در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به کاوش‌های انجام شده در میدان امام (ره) شهر همدان،اظهارکرد: در گذشته سعی بر این بود تا کاخ‌ها و شهرها در مکان‌های بلند بنا و اطراف آن را دیوار بکشند تا در صورت حمله دشمنان بتوانند از آن دفاع کنند، لذا مرکز اصلی حکومت و در واقع کاخ مادها، تپه هگمتانه بوده است که ادامه‌اش به تپه مصلی می‌رسد.

وی افزود: وقتی اوایل دوره پهلوی میدان مرکزی همدان خراب شد، به نتایجی مانند آنچه امروز کشف شده، دست یافتند که نشان از زندگی و حیات در این منطقه است البته در دوره قاجار این مکان، محل زندگی انسان‌ها بوده بخصوص ابتدای بازار کنونی که بیشترین آثار حیات هم  به سمت هگمتانه است.

جهان‌پور ادامه داد: دروازه ورودی قدیم شهر همدان بیشتر از سمت میدان کنونی تا تپه هگمتانه و قسمت‌های بازار است اما با اتفاقات رخ داده و کاوش‌های انجام شده در صورتی که بررسی‌های دقیق و علمی‌تری در این حوزه انجام شود، امکان دست یابی به اطلاعات و یافته‌های جدید هم وجود دارد.

وی با تاکید براینکه همدان شهر اطلسی‎هاست و نباید سنگ فرش شود،گفت: از زمان وقوع این کاوش‌ها، هنرمندان و اساتید برجسته همدان طرح‌ها و ایده‌های بسیار مناسبی برای تبدیل شدن آن به مکانی فرهنگی و گردشگری به مسوولان ارائه داده‌اند، اما اینکه چقدر به این ایده‌ها، اهمیت داده شود، خدا داند.

وی ادامه داد: در همین خصوص در جلسه‌ای که با حضور مسوولان شهری و چند تن از هنرمندان و صاحب نظران تشکیل شد، بنده پیشنهاد دادم که باوجودی که شهر ما مشاهیر و بزرگان بسیاری در طول تاریخ دارد اما متاسفانه کمتر هم در بین مردم شناخته شده هستند لذا شایسته است تا تندیس و مجسمه این بزرگان را تهیه و آنها را بروی تعدادی پایه و سکوهای سنگی قرار داده و حتی مختصری از شرح حال و زندگینامه آنان را به زبان‌های مختلف بروی این پایه‌ها حک کنند تا علاوه بر ساختن نمایی زیبا برای محل، بدین طریق اطلاع رسانی و شناسایی مفیدی به مردم همدان و گردشگران داخلی و خارجی داده شود.

جهان‌پور با بیان اینکه در وسط میدان کاروانسراهای قدیم برخی شهرهای استان از جمله در کاروانسرای فرسفج تویسرکان یا تاج آباد اسدآباد، حوضی دایره‌ای شکل با سکویی برجسته در میان آن وجود دارد که در آن زمان مسافران و بخصوص زائرین عتبات عالیات ضمن اسکان و استراحت در این مکان‌ها از برنامه‌های فرهنگی و هنری همچون موسیقی، تعزیه و غیره که توسط برخی افراد بروی این سکوها اجرا می‌شد، استفاده می‌کردند، گفت: می‌توان با الگوبرداری از این طرح، آن را نیز به شکل امروزی‌تر در میدان امام پیاده کرد.

انتهای پیام/