بسیاری از كشورهای عربی با استفاده از برخی تعبیرها و تفسیرها از جمله اظهارنظر ملك حسین، شاه سابق اردن در سال ‌١٩٨٠ میلادی كه گفته بود، "عراق كشور عربی و برادر ماست كه نباید مورد هیچ‌گونه تهدید خارجی قرار گیرد و یا آسیبی از هر منبع كه باشد به آن برسد" و همچنین اعمال فشارهای سیاسی و نظامی از سوی آمریكا، سیل كمكهای نظامی‌شان را به عراق در طی هشت سال جنگ علیه ایران سرازیر می‌كردند. بی شك بررسی میزان این كمكها و پرداختن به آمار و ارقام موجود در این زمینه از واقعیتهای تلخی پرده بر می‌دارد كه گذشته از هر چیز میزان اعمال نفود و فشار آمریكا بر كشورهای عربی را به خوبی نشان می‌دهد.

با توجه بر فرا رسیدن آغاز هفته‌ی دفاع مقدس و سالروز آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، (‌٣١ شهریور ‌١٣٥٩ ـ ‌١٩٨٠) پرداختن به منظری جدید در خصوص عوامل پشت پرده این جنگ، از جمله حضور قدرتمند نظامی و مالی جهان عرب در پشت عراق در قالب ارسال كمكهای نظامی و همچنین فروش تسلیحات پیشرفته‌ی نظامی و همچنین كمك‌های مالی به این كشور، بیش از پیش عدم وجود توازن نظامی در این جنگ و نابرابری تسلیحاتی موجود میان عراق و ایران را به روشنی نمایان می‌سازد.

روز گذشته(یكشنبه) گزارشی درخصوص نقش و حضور كشورهای غربی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مورد بررسی قرار گرفت و همانگونه كه در ابتدای آن گزارش قید شده بود؛ در گزارش امروز كه به مناسبت هفته‌ی دفاع مقدس تهیه شده است؛ موضوع میزان كمك و حمایت كشورهای منطقه‌ای از عراق در این جنگ مورد بررسی قرار می‌گیرد.

كمكهای كویت و عربستان به عراق

كشورهای عربی به ویژه كویت و عربستان با ارسال كمك‌های مالی و نظامی شان به عراق بخشی از هزینه‌های این كشور را در دوران جنگ تحمیلی علیه ایران متحمل می‌شدند. برابر گزارش محرمانه‌ای كه در آن مقطع زمانی منتشر شد، دو كشور یاد شده در مجموع ‌٢٥ تا ‌٥٠ میلیارد دلار را به صورت قرض یا وام بلاعوض در اختیار عراق قرار دادند. بعدها، پس از بروز اختلاف میان عراق و كویت و اظهارات مقامهای عراقی مبنی بر "جنگ با ایران به تنهایی"،ابوغزاله، معاون اسبق رییس جمهور و وزیر دفاع مصر، ادعای عراق را به عنوان یك دروغ بزرگ تعبیر كرد و گفت: "تنها كویت و عربستان بیش از ‌٦٠ میلیارد دلار به عراق كمك كردند." فهد پادشاه عربستان نیز در سخنانی اظهار كرده بود، "اگر عراق می‌گوید افرادش را فدا كرده است، ما نیز با پول، سلاحهای پیشرفته و همكاری بین‌المللی در این فداكاری(!) سهیم بوده‌ایم" (‌١).

وی اقدامات رهبری عراق را نشان ناسپاسی نسبت به حمایتهای نظامی عربستان ذكر كرد. هم زمان، "شیخ الصباح" سفیر كویت در واشنگتن نیز در پاسخ به اظهارات عراقی‌ها گفته بود : "كویت ‌١٤ میلیارد دلار كمكهای نقدی و بیش از ‌١٦ میلیارد دلار از طریق كمكهای خدماتی و غیره به ماشین جنگی عراق مساعدت كرده است ؛ كویت در زمان جنگ بیش از نیاز نفت صادر می‌كرد تا به صدام در جنگ كمك كند." بعدها كویتی‌ها اذعان داشتند، افزون بر كمكهای مالی، پایگاه نیروهای هوایی در اختیار عراق قرار دادند كه همین امر به عراقی‌ها برای حمله به جزیره‌ی خارك، پایانه‌های نفتی ایران و نفت‌كش‌ها كمك شایانی كرده بود.

عراقی‌ها تجهیزات و مواد خامی را كه برای حملات نظامی به ایران نیاز داشتند؛ از ‌٢٠٠ شركت در ‌٢١ كشور جهان به دست می‌آوردند. غربی‌ها در نظر داشتند با كمك به عراق از برتری نظامی ایران و تغییر موازنه به سود آن جلوگیری كنند. در نتیجه، این كمك‌ها همراه با حمایتهای مالی كشورهای عرب حاشیه‌ی خلیج فارس به ویژه عربستان و كویت، قدرت زمینی عراقی‌ها را بهبود بخشید و آنها توانستند با تكیه بر سلاحهای فرانسوی و روسی توان هوایی‌شان را افزایش دهند. (2)

نگاهی به وامها و كمكهای اقتصادی خارجی دولت كویت به عراق در طی سالهای جنگ نشان می‌دهد كه كویت یكی از عمده‌ترین وام‌دهندگان به عراق بوده است. كارشناسان هزینه‌ی جنگی عراق را ماهانه بین ‌٦٠٠ میلیون تا یك میلیارد دلار برآورد می‌كردند؛ در حالی كه ارز حاصل از صدور روزانه ‌٨٩٣/١میلیون بشكه نفت به قیمت متوسط ‌١٢ دلار برای هر شبكه در سالهای پایانی جنگ، رقمی در حدود ‌٦٨١ میلیون دلار در ماه بود و این حتی تكافوی هزینه جنگی عراق را نمی‌كرد. از این جهت مشاركت كشورهای عربی به ویژه كویت و عربستان در جنگ تحمیلی و حمایت از عراق به خوبی آشكار می‌شود.

فهرست برخی از كمكهای كویت و عربستان به عراق در طول جنگ تحمیلی

‌١ـ در اوایل سال ‌١٣٦٠ مطبوعات كویت گزارش دادند كه كویت و عربستان قرار است یك وام شش میلیارد دلاری در اختیار عراق قرار دهند. سهم كویت از این مبلغ، دو و سهم عربستان چهار میلیارد دلار تعیین شده بود.

‌٢ـ هفت ماه پس از اعطای وام نخست كویت به عراق، در تاریخ ‌١٩/٨/١٣٦٠ گزارشی مبنی بر واگذاری یك اعتبار ‌٧/٤ میلیون دلاری از سوی كویت به دولت عراق منتشر شد.

‌٣ـ در تاریخ ‌٩/١/١٣٦٥ نیز واحد مركزی خبر در تهران گزارش داد كه دولت كویت در ادامه حمایت مالی‌اش از عراق، وامی به مبلغ هشت میلیون و ‌٩٠٠ هزار دینار كویتی به عراق خواهد پرداخت.

‌٤ـ كویت و عربستان توافق كردند كه از سال ‌١٩٨٢ عایدات صدور نفت از منطقه‌ی بی طرف (روزانه ‌٣٠٠ الی ‌٣٥٠ هزار بشكه) به حساب عراق ریخته شود. این توافقنامه تا سال ‌١٩٨٦ اعتبار داشت و عراق درصدد تمدید آن برای یكسال دیگر بود.(‌٢)

كمكهای اردن به عراق در طول جنگ تحمیلی

اردن كه از پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابطه حسنه‌ای با ایران نداشت، روابط بسیار نزدیكی با عراق برقرار كرده بود. پس از كنفرانس سران كشورهای عربی در بغداد و تونس، روابط بین عراق و اردن روز به روز نزدیكتر و عمیق‌تر شد؛ تا آنجا كه ملك حسین صراحتا به نفع عراق و علیه ایران موضع‌گیری كرده و با كمكهای سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوان‌اش از جمله اعطای وامهای چند میلیون دلاری به عراق، حمایت و پشتیبانی‌اش را از این كشور اعلام كرد. در طول جنگ هشت ساله بین ایران و عراق، تنها سیستم حمل و نقل به عراق از طریق اردن صورت می‌گرفت. در این چهارچوب شبكه‌ی حمل و نقل وسیعی بین دو كشور ایجاد شد و بندر عقبه این كشور برای حمل و نقل سلاح و تجهیزات نظامی سبك و سنگین در اختیار عراق قرار گرفت. به علاوه ملك حسین كه نطامیان اردن را برای سركوبی مردم مسلمان ایران به عراق گسیل داشته بود، در نطقی اظهار داشته بود: "اگر ضرورت ایجاب كند نیروهای بیشتری را به عراق اعزام خواهیم كرد."

بی شك تنها توجه به گوشه‌هایی از اظهارات ملك حسین در جریان برگزاری جلسه‌ی عادی كابینه‌ی اردن در تاریخ ‌٢/١/١٣٥٩ (‌١٩٨٠) موضع آن كشور را در قبال جنگ در حال وقوع بین ایران و عراق، نشان می‌داد: "وظیفه‌ی اعراب است كه برای وحدت خود و جلوگیری از سرایت خطرات، هركجا كه باشد همكاری كنند، ما وظیفه داریم كه جهان اسلام را آرام و قرین همبستگی داشته باشیم؛ ما به عنوان كشوری عربی نباید اجازه دهیم هیچگونه تجاوزی از هر مصدر كه باشد به هیچ جزیی از خاك عراق صورت گیرد." (‌٤)

در مجموع بسیاری از آمارها و گزارشها در خصوص حمایت جهان عرب و برخی از كشورها از جمله كویت، عربستان و اردن از عراق در جریان جنگ تحمیلی علیه ایران، به روشنی نشانگر آن است كه عراق از جنبه‌های چشمگیر نظامی و اقتصادی از حمایت بی‌دریغ بسیاری از این كشورها، بهره‌مند بوده است.

یادآور می‌شود كه در كنار حمایت‌های مالی و نظامی كه این كشورها از عراق داشتند؛ حمایت‌های بسیار سیاسی نیز در ارگانهای بین‌المللی و همچنین از نظر تبلیغاتی دولت‌های عرب از عراق صورت می‌دادند كه خود نیازمند یك بررسی مستقل و مجزا می‌باشد.همچنین تعدادی از كشورهای منطقه‌یی نیز حضور مستقیم در جنگ داشتند و با اعزام نیروهای خود به عراق رژیم بعثی را در مقابل ایران حمایت می‌كردند به گونه‌ای كه با گذشت بیش از یك دهه از پایان جنگ، چند روز پیش حسنی‌ مبارك، رییس جمهور مصر اعتراف كرد كه ‌١٨ هزار سرباز مصری در كنار بعثی‌ها در مقابل ایران می‌جنگیدند.(‌٤(

منابع:

1- درودیان، محمد، پایان جنگ: سیری در جنگ ایران و عراق، تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ‌١٣٨٠، صفحات ‌٣١، ‌٣٢.

2- رودباری، سواء فیلی، كتاب سبز كویت، تهران: وزارت امور خارجه، ‌١٣٧٥ صفحات ‌١٦٢ و ‌١٦٣

3- مناقبتی، محمدرضا: كتاب سبز اردن، تهران: وزارت امور خارجه، ‌١٣٧٥، صفحات ‌٨٧ و ‌٨٨

4- سایت اینترنتی خبرگزاری دانشجویان ایران(تاریخ: ‌٢٤/٠٦/١٣٨٢، ساعت: ‌٤:10:41)