حرکات چپ و راست هاشمی و سیر نزولی حضور او در عرصه تاثیرگذاری کشور به اندازه ای شدید است که در تاریخ سیاسی ایران و به خصوص پس از انقلاب اسلامی فردی به این مختصات یافت نمی شود.

بررسی ریشه ای این سیر نزولی تحرکات سیاسی نشان دهنده این است که عوامل مختلفی در رفتارهای هاشمی تاثیر گذار بوده و مواضع او را به شدت با تناقض روبرو ساخته است.

1-شکست های سنگین انتخاباتی

شوک سیاسی شکست های اکبر هاشمی در انتخابات هایی که پس از دوران ریاست جمهوری خود در آنها شرکت کرده است، به اندازه ای بوده  که امروز می توان یکی از عوامل موثر در تناقض مواضع او را همین عامل دانست.

شکست سنگین در انتخابات مجلس، شکست در انتخابات ریاست جمهوری در رقابت با محمود احمدی نژاد و شکست در انتخابات ریاست مجلس خبرگان 3 موردی است که بیش از همه حیثیت رفسنجانی را در عرصه سیاست خدشه دار کرد.

2-نقش موثر در فتنه 88

فتنه 88 یکی از زمان های حساس و مهم در تاریخ انقلاب اسلامی بود که حقایق بسیاری را برای ملت ایران روشن ساخت. در این دوران بود که خودی ها از غیر خودی ها مشخص شدند و به عبارتی نکته مثبت این فتنه پالایش نیروهای انقلابی از ضد انقلاب بود.

هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از کسانی که خود او و فرزندانش در فتنه 88 تحرکات چشمگیری داشتند، پس ازمطرح کردن موضع گیری های فتنه آلود، هم به شدت از عرصه قدرت حکومتی دور شد و هم انتقاداتی که پیش از این به او در خصوص مواضعش مطرح می شد، رسمیت یافت.

3- فرزندان مجرم و حمایت از آن ها

در حالی که مدت ها پرونده مهدی هاشمی فرزند اکبر هاشمی در جریان بود تا حکم نهایی او اعلام شود، تلاش هایی از سوی خانواده هاشمی برای فشار بر دستگاه قضا انجام شد.

این اقدامات در حالی صورت می گرفت که حکم مهدی هاشمی یکی از احکام مهم در تاریخ جمهوری اسلامی بود که مورد حمایت اکثریت ملت ایران نیز قرار گرفت.

با این حال حمایت های هاشمی از فرزند مجرم خود باعث شد تا کلکسیون مواضع عجیب هاشمی تکمیل شود و مرگ سیاسی او نزدیک تر.

البته مهدی تنها فرزند هاشمی نبود که طعم زندان را چشید. دیگر فرزند او یعنی فائزه نیز بر اساس حکم دستگاه قضا چند ماهی را در زندان گذراند.

4- کشیده شدن موضع گیری های انتقادی هاشمی به ارکان نظام

فینال بازی تناقض های رفسنجانی در روزهای اخیر زمانی نمایان شد که او انتقاداتی را به یکی از ارکان مهم نظام یعنی شورای نگهبان مطرح کرد.

هاشمی گفته بود: عده‌ای صلاحیت شخصیتی که جدش امام است را قبول نمی‌کنند، باید از آنها پرسید پس شماها خودتان صلاحیت خودتان را از کجا آورده‌اید؟ چه کسی به شما صلاحیت داده است، چه کسی به شما اجازه قضاوت داده است، چه کسی به شما اختیارات، اسلحه، تریبون، تریبون نماز جمعه و صدا و سیما داده است؟ اگر امام نبود، اگر آن نهضت نبود، اگر آن اراده مردمی نبود شماها هم نبودید؛ به بیت امام بد کردید و زمانی که باید در این دوران به بیت امام تبریک می‌گفتید تبریک بدی گفتید خداوند از سر تقصیرتان بگذرد و باید عذرخواهی کنید.

انتقادات به دور از انصاف هاشمی علیه شورای نگهبان به حدی عجیب بود که از سوی اصلاح طلبان نیز با انتقاد روبرو شد.

عباس عبدی از فعالان اصلاح طلب به انتقاد شدید سخنان هاشمی پرداخته و با بیان اینکه پیروی از برنامه های هاشمی خطرناک است گفته است: به نظرم عدم تایید و حضور حسن آقا در انتخابات را ترجیح می دهند، و یا می‌خواهند اگر احتمالا ایشان تایید شدند آن را به حساب حرفهای خود بگذارند و دیگران را مدیون خویش بدانند... اصلاح طلبان نباید در برابر این گونه سخنان سکوت کنند و یا بدتر این که به استقبال آن بروند. سخنانی که هیچ ربطی به منطق اصلاح طلبانه ندارد و مشروع کننده منطق طرف های مقابل است. متاسفانه پیروی چشم بسته و شاید از روی ناچاری اصلاح طلبان از برنامه‌های آقای هاشمی نتیجه وضعیتی است که برای خود ایجاد کرده اند و برای آینده کشور و جریان اصلاحات خطرناک است.

محمد علی ابطحی دیگر فعال اصلاح طلب که سابقه معاونت، مشاوری و رئیس دفتری رئیس دولت اصلاحات را در کارنامه خود دارد نیز با بیان اینکه سخنان هاشمی پوپولیستی است و برای جمع آوری آرای حسن خمینی به نفع خود(هاشمی) مطرح شده است، گفت: انتقاد تند آقای هاشمی رفسنجانی از شورای نگهبان را در این روزها اصلا نمی فهمم. درست در اوج رایزنی ها و گفتگوها و نیاز به همدلی برای ساخت آینده ای بهتر و علاقه بسیاری به حضور حسن اقای خمینی و دیگران در خبرگان و مجلس، این هجوم تند و بی مقدمه تنها می تواند به زیان رد صلاحیت شدگان باشد. این چیزی نیست که اقای هاشمی سیاستمدار نداند. البته این رفتار در چارچوب پوپولیستی جواب می دهد که ارای شخصیت های محبوبی مثل حسن اقا را به سبد رای اقای هاشمی سوق دهد.

بر اساس این گزارش آنچه که از وضعیت فعلی مشخص می شود، این است که نه تنها هاشمی خود را از عرصه قدرت در نظام دور کرده، بلکه با مطرح کردن مواضع عجیب انتقاد های گسترده اصلاح طلبان و اصولگرایان را نیز برانگیخته است که این به معنای مرگ سیاسی هاشمی خواهد بود.