به گزارش صبح الوند، قالی بافی، هنری 2500 ساله که نشان از پیوند یک ملت با فرهنگ و هنرش دارد و امروزه نیز چون یک اثر هنری بی بدیل، گرد زندگی را در خانه های فرهنگ دوستان می پاشد و روح حیات را در خانه هایشان می دمد.

در فلات پهناور ايران، علي‌رغم خشكي نسبي آب و هواي آن، مراتع سرسبزي براي پرورش دام وجود دارد.

 در دامنه‌هاي كوه‌هاي البرز و رشته جبال زاگرس به‌ويژه در نواحي سنندج و كرمانشاه و نواحي شمال خراسان و بلوچستان و نقاط مركزي ايران گوسفنداني پرورش مي‌يابند كه پشم‌هاي مرغوب آن‌ها در تهيۀ فرش‌هاي بادوام و پاخور به كار مي‌روند.

 نژادهاي معروف گوسفندان ايران عبارت‌اند از: قره‌گل، ماكوئي، سنجابي، كردي، افشاري، بلوچي، قزل، كلكوهي، مغاني، بختياري، نایيني و سنگسري که جملگی برای تولید فرش دستباف مفیدند.

گوسفنداني كه در كوهستان‌ها و هواي معتدل پرورش مي‌يابند نسبت به گوسفندان نقاط پست و مرطوب پشم‌هاي مرغوب‌تري توليد مي‌كنند.

 زمان پشم‌چینی عموماً دو بار در سال است که چین بهاره از پشم بلندتر و سنگین‌تر و چین پاییزه نازک‌تر و سبک‌تر است. به طور کلی پشم حاصل از چین بهاره برای استفاده در قالی مناسب‌تر است.

نوعی پشم نامرغوب به نام پشم دباغی وجود دارد که به هیچ وجه برای قالیبافی مناسب نیست. 

پشم دباغی به پشمی گفته می‌شود که از پوست گوسفند مرده با عملیات شیمیایی جدا می‌شود و استحکام کمتری دارند و برای قالیبافی مناسب نیست. 
روش تشخیص آن به این صورت است که اگر پشم بافته‌شده را با دست چنگ بزنیم رشته‌های پرز به‌سادگی گسسته می‌شود و در دست باقی می‌مانند. 

برای استفاده از پشم در قالیبافی و تهیۀ خامۀ فرش به ترتیب پنج مرحله انجام می‌شود: چیدن، تفکیک، شستن، حلاجی و ریسیدن پشم.

پشم معمولاً در پرز يا گوشت فرش بافته مي‌شود ولي بافندگان ايلياتي مانند قشقایي‌ها، بلوچ‌ها و طوايف لر تار و پود فرش‌هاي خود را نيز از پشم انتخاب مي‌كنند که به فرش‌های تمام‌پشم یا پشم در پشم معروف‌اند.

 تقريباً در تمام مراكز بافندگي ايران شيرازه‌هاي فرش را از جنس پشم انتخاب مي‌كنند (به استثناي فرش‌هاي ابريشمي). در فرش‌هاي لري و بلوچي گاهي نيز از موي بز براي اين منظور استفاده مي‌كنند.

برای شناسایی پشم از سایر الیاف روش‌های مختلفی وجود دارد، از جمله
روش سوزاندن: بدین گونه كه مقدار كمی از الیاف را به آتش نزدیك می‌کنند. پشم طبیعی در مقابل آتش واكنش های زیر را نشان می‌دهد: در مجاورت شعله از آن دور می‌شود و خود را جمع می‌كند، زیرا از رطوبت آن كاسته می‌شود؛ در داخل شعله به‌آرامی می‌سوزد و مقداری از آن ذوب می‌شود؛ پس از دور شدن از شعله به‌آهستگی می‌سوزد؛ دود آن بوی گوگرد و تقریباً بوی موی سوخته (در اصطلاح بوی کز) می‌دهد؛ از خود خاكستری متمایل به سیاه با قابلیت نرم شدن به جای می‌گذارد.
روش مشاهدۀ فیزیكی با ریزبین: در زیر ریزبین، الیاف پشم، مانند ساقه درخت كاج، فَلس‌هایی دارد كه از یك سو آزادند و هرچه پشم كهنه‌تر و صدمه‌دیده‌تر باشد، این فلس ها كوتاه‌ترند و برآمدگی كمتری دارند.

کرک
كرك يكي از مواد تشكيل‌دهندۀ قالي‌هاي ظريف و نسبتاً گرانقيمت است. كرك در اصطلاح به پشم‌هاي نرمي كه روي بدن گوسفند و بز و شتر می‌روید و به هنگام شانه كردن بدن اين حيوانات بين دندانه‌هاي شانه گير مي‌كند گفته مي‌شود.

با توجه به كثرت قاليچه‌هاي موجود در بازار كه به‌غلط به قاليچه‌هاي كركي معروف‌اند به‌خوبي استنباط مي‌شود كه اين تعداد قاليچه قاعدتاً نمي‌توانند از پشم‌هايي كه آن‌قدر مشكل به دست مي‌آيند بافته شود بلكه پشم‌هاي ظريف خارجي مانند «مرينوس» هستند كه پرز اين قبيل قاليچه‌ها را تشكيل مي‌دهند.

روزی زنان این سرزمین هر نوع غم و ناراحتی خود را پشت گره های قالی پنهان می کردند هنری که این روزها مورد بی مهری دولتمردان و سیاست گذاری های غلط قرار گرفته است. 

سرزمینی که جوانانش از بیکاری و نبود شغل می نالند، تحریمهای ظالمانه ای که در چند سال اخیر کمر خانواده های جوان را خم کرد ، اما با اندکی تامل و استفاده از ذخایر موجود می توان آنها را به ارز تبدیل کرد.

پشم هایی که در دامن های کوهستان الوند از بز و گوشفندهای طبیعی تولید و بهترین دارهای قالی را می توانند بیافریند حالا راهی زباله دان می شوند یا در کیسه های بزرگ روی پشت بام روستائیان بلا استفاده قرار گرفته اند.

به گفته مسئولین در استان همدان بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار راس گوسفند وجود دارد اما بعد از کشتار، پشم آنها دور ریخته می‌شود، آن هم در شرایطی که شاهد واردات بی‌رویه پشم از نیوزلند، فرانسه و امارات هستیم.

حمیدرضا فروزان‌احسن رئیس انجمن فرش دستبافت همدان گفت: کشور ما از لحاظ میزان و مرغوبیت پشم طبیعی دام سبک جزو ۶ کشور برتر جهان است بنابراین استفاده از این پشم‌های طبیعی از لحاظ مرغوبیت مقرون به صرفه خواهد بود؛ با این حال در صنعت فرآوری ورود نکردیم.

 طبق آماری که از سازمان دامپزشکی گرفته شده در استان بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار راس گوسفند وجود دارد اما بعد از کشتار، پشم این گوسفندان دور ریخته می‌شود.

فرش‌های قدیمی دستبافت تویسرکان، ملایر، نهاوند، مهربان و همدان در گذشته با الیاف طبیعی بافته می‌شد و بازار خارجی را قبضه می‌کرد اما مدتی است که ریسندگی پشم سنتی در استان فراموش شده و با الیاف صنعتی یا وارداتی فرش بافته می‌شود و جای خالی دوک‌های ریسندگی دستی در کیفیت نهایی کالا بسیار مشخص است؛ فرش دستبافت یعنی از صفر تا صد کار تولید دست باشد و ماشین در این میان جایی نداشته باشد.

او گریزی به یک پیشنهاد می‌زند و یادآور می‌شود: اگر ریسندگی دستی در بعضی از روستاها احیا شود و پشم‌های دام سبک پیش از کشتار چیده و با بهترین کیفیت به نخ تبدیل شود، علاوه بر خدمت به فرش کشور رونق گردشگری هم در این بین ایجاد می‌شود و از اقصی نقاط دنیا به تماشای احیاء ریسندگی با دوک چوبی و قدیمی می‌آیند یعنی یک تیر با چند نشان

عبدالمجید شیخی کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: از بین رفتن پشم دام ها، مصداق بارز خام فروشی است و متاسفانه به دلیل اینکه استفاده از منابع طبیعی در تولید بسیاری از منسوجات و فرش مثل پشم بالا رفته مورد توجه نیستند و استفاده از الیاف طبیعی در مقابل الیاف مصنوعی بسیار مفید است.

وی افزود: قیمت مواد اولیه بسیار بالاست و به دلیل استفاده از مشتقات پتروشیمی صنعت ریسندگی مغفول مانده و از کار افتاده است. 

شیخی تاکید کرد: مواد اولیه مثل پوست و پشم بصورت خام صادر می شوند و در کشورهایی چون ترکیه و چین فرآوری و با قیمت گزاف در اختیار کشور قرار می گیرند. 

وی افزود: در کلام رهبری نباید اجازه دهیم که صادرات مواد خام صورت گیرد و صنایع گذشته دوباره احیا شوند. 

انتهای پیام/ آ